အယ်နီညို လာနီညာနဲ့ မြောက်ကမ္ဘာခြမ်းက အစွန်းရောက်များ..

မြန်မာလို အယ်လ်နီညို - လာနီညာ လို့ အသံထွက်ခေါ်နေကြတဲ့ El Niño and La Niña အကြောင်းကို ကြားဖူးကြသူတွေများပေမဲ့ သေသေချာချာနားလည်သဘောပေါက်သူကတော့ နည်းပါတယ်။

ဒီတော့...

#အယ်လ်နီညိုနဲ့လာနီညာဆိုတာတွေက ဘယ်လိုဖြစ်လာတာလဲ?

#ကျနော်တို့ မြောက်ကမ္ဘာခြမ်းမှာ ရာသီဥတုကို အစွန်းရောက်စေ၊ ဖောက်ပြန်စေတဲ့ အယ်နီညို/လာနီညာအပြင် နောက်ထပ်ဘာအကြောင်းတွေရှိနေသေးသလဲ?

ဆိုတာတွေကို ကျနော်လေ့လာမှတ်သားထားသလောက်ကိုအခြေခံပြီး အားလုံးနားလည်လွယ်အောင် လိုရင်းတိုရှင်းပြန်ပြီးဝေမျှပေးချင်ပါတယ်။

အယ်လ်နီညို(El Niño)နဲ့ လာနီညာ(La Niña) ၂ ခုအကြောင်းမပြောခင် ကျနော်တို့က ကမ္ဘာကြီးမှာ အရှေ့ဘက်ကနေ အနောက်ဘက်ကို ပုံမှန်တိုက်ခတ်စီးဆင်းနေတဲ့ ကုန်သည်လေစီးကြောင်း(Trade Wind) ကို အရင်မျက်စေ့ထဲမြင်ဖို့ လိုပါမယ်။

*Trade Wind က ဘာလို့ ကမ္ဘာ့အရှေ့အရပ်ကနေ အနောက်အရပ်တစ်ဘက်ထဲကိုဘဲ ပုံမှန်ဦးတည်တိုက်ခတ်စီးဆင်းနေရသလဲဆိုတော့ ကမ္ဘာကြီးက ၂၃.၅ ဒီဂရီစောင်းနေတဲ့ သူ့ရဲ့ဝင်ရိုးပေါ်မှာ အနောက်အရပ်ကနေ အရှေ့အရပ်ကို လည်နေတာကြောင့်ပါဘဲ။ ကုန်သည်လေစီးကြောင်း(Trade Wind)ဟာ ကမ္ဘာ့လည်ပတ်မှုဦးတည်ရာ/လားရာနဲ့ ပြောင်းပြန် အရှေ့မှအနောက်သို့ စီးဆင်းတိုက်ခတ်နေတာဖြစ်ပါတယ်။

*အဲ့ဒီ Trade Wind တိုက်ခတ်တဲ့အား ကောင်းခြင်း/မကောင်းခြင်းတွေကတော့ ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာအနောက်ပိုင်းက အီကွေတာတစ်လျှောက်မှာဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အပူချိန်(Sea Surface Temperature - SST)နဲ့ တိုက်ရိုက်သက်ဆိုင်နေပါတယ်။

* ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အပူချိန်ပုံမှန်ထက်မြင့်တက်နေရင် အဲ့ဒီဒေသက လေတွေက ပူလာတော့ အပေါ်တက်သွားပြီး လေအေးတွေအစားထိုးဝင်ရောက်လာတယ်၊ လေအေးတွေဝင်ရောက်လာတာများတော့ ကုန်သည်လေစီးကြောင်းကြီးရဲ့တိုက်ခတ်အား(အရှေ့လေ)ပိုအားကောင်းလာတယ်၊ ပြောင်းပြန်သက်ရောက်မှုအနေနဲ့ SST ပုံမှန်ထက်လျော့နည်းတဲ့အခါဆိုရင်တော့ အပေါ်ကိုတက်လာတဲ့ လေစီးကြောင်းအားနည်းတာကြောင့် လေအေးတွေအစားထိုးဝင်ရောက်လာမှုက နည်းသွားပြီး ကုန်သည်လေစီးကြောင်း(အ‌ရှေ့လေတိုက်ခတ်မှု)ကို အားလျော့စေပါတယ်။

* ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အပူချိန်(SST) သာမန်အချိန်မှာဆိုရင်တော့ အပေါ်ကိုပျံတက်သွားတဲ့ လေပူစီးကြောင်းတွေ ဖြစ်မလာ/အားနည်းသွားတာကြောင့် လေအေးစီးကြောင်းတွေ ဝင်ရောက်လာတာလည်း မရှိသလောက်နည်းပါးသွားလို့ ကုန်သည်လေစီးကြောင်းကြီးက ပုံမှန်အတိုင်း အားမနည်း/အားမများပဲ တိုက်ခတ်စီးဆင်းနေမှာဖြစ်ပါတယ်။

ဒီလိုအခြေအနေဖြစ်သွားတာကို Normal Condition(ပုံမှန်အခြေအနေ)ဖြစ်နေတာကြောင့် Neutral ကာလအဖြစ် သတ်မှတ်ပါတယ်။ ဒီအခြေအနေမှာဖြစ်နေတဲ့ SST ကိုလဲ Normal SST လို့ခေါ်ပါတယ်။

#SST ပုံမှန်ထက်မြင့်တက်ပြီး Trade Wind ကြီး အားကောင်းလာတဲ့အခါမျိုးဆိုရင် အားကောင်းရုံတင်မကပဲ တခါတရံမှာမြောက်ဘက်ကို ပိုမိုရွေ့လျားတိုက်ခတ်သွားတတ်ပါတယ်။ ဒီအခြေအနေမှာ မြောက်ကမ္ဘာခြမ်းမှာရော တောင်ကမ္ဘာခြမ်းမှာပါ မိုးခေါင်/ရေရှားပြီး ပူပြင်းခြောက်သွေ့တဲ့အပြင်၊ ဖြစ်လာတတ်တဲ့မုန်တိုင်းတွေကလဲ ပိုမိုအားကောင်းစေတတ်တဲ့ အစွန်းရောက်ရာသီဥတုအခြေအနေတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်ရတတ်ပါတယ်။ ဒီလိုအခြေအနေဖြစ်နေလာတဲ့ကာလကို အယ်လ်နီညို(El Niño)ဖြစ်နေတဲ့ ကာလအဖြစ်သတ်မှတ်ပါတယ်။

#ပြောင်းပြန်အားဖြင့် SST ပုံမှန်ထက်လျော့ကျပြီး Trade Wind ကြီး အားလျော့တဲ့အခါနဲ့ မြောက်ကမ္ဘာခြမ်းကို တက်မလာတဲ့အခါမှာတော့ စိုစွတ်အေးမြတဲ့ အစွန်းရောက်ရာသီဥတုအခြေအနေနဲ့ ကြုံတွေ့ရပြန်ပြီး ဒီကာလကိုတော့ လာနီညာ(La Niña)ကာလလို့ သတ်မှတ်ပါတယ်။ အယ်လ်နီညို(El Niño) ဖြစ်စေ၊ လာနီညာ(La Niña)ဖြစ်စေ အစွန်းရောက်ရာသီဥတုတွေဖြစ်တတ်တဲ့ ကာလအတွင်း မိုးခေါင်တာ၊ ရေကြီး/ရေလွှမ်းတာ၊ အားကောင်းတဲ့မုန်တိုင်းတွေ အဖြစ်များတာ စတဲ့ အစွန်းရောက်မိုးလေဝသအခြေအနေတွေကို ကမ္ဘာ့နိုင်ငံဒေသအသီးသီးမှာ ကြုံတွေ့ရင်ဆိုင်ကြရပါတယ်။

အယ်လ်နီညို(El Niño)၊ လာနီညာ(La Niña)တို့နဲ့အတူ နောက်ထပ်ရာသီဥတုအစွန်းရောက်ဖြစ်စဉ်တွေကို ဖြစ်ပေါ်စေတတ်တာ တစ်ခုလည်း ကျန်နေပါသေးတယ်။

အဲ့ဒါကတော့ Indian Ocean Dipole(IOD)လို့ ခေါ်ပါတယ်။ အယ်လ်နီညို(El Niño)နဲ့ လာနီညာ(La Niña)တို့က မြောက်ကမ္ဘာခြမ်းရဲ့ ဆောင်းရာသီအတွင်းမှာ အစွန်းရောက်ရာသီဥတုဖြစ်စဉ်တွေ ဖြစ်ပေါ်တတ်ပေမဲ့ Indian Ocean Dipole ဖြစ်စဉ်ကတော့ ရာသီဥတုဖောက်ပြန်မှုအမြင့်ဆုံးအ‌ခြေအနေတွေကို အချိန်မရွေးဖြစ်ပေါ်စေတတ်ပါတယ်။

အချုပ်အားဖြင့်ဆိုရရင် ကျနော်တို့နိုင်ငံတည်ရှိရာ ကမ္ဘာ့မြောက်ခြမ်း အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာဒေသမှာတော့ဖြင့် အယ်လ်နီညို(El Niño)နဲ့ လာနီညာ(La Niña)အစွန်းရောက်ရာသီဥတုဖြစ်စဉ်တွေ ဖြစ်မှမဟုတ်ဘဲ IOD ကြောင့်ရော ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာခြင်း၊ သစ်တောများပြုန်းတီးလာခြင်း၊ အိုဇုန်းလွှာပေါက်ခြင်း အစရှိတဲ့ အခြားသောဖြစ်စဉ်တွေကြောင့်ပါ ဖောက်ပြန်တဲ့အစွန်းရောက်ရာသီဥတုဖြစ်စဉ်တွေကို ပြီးခဲ့တဲ့ ဆယ်စုနှစ်များကနေစတင်ပြီး ခံစားနေကြရတယ်လို့ လေ့လာတွေ့ရှိရပါတယ်။

ဆောင်းပါးများ/သတင်းများ ပြန်လည်ကူးယူဖော်ပြလိုပါက "အစိမ်းရောင်လမ်းမှ ကူးယူဖော်ပြပါသည်" ဟု ထည့်ပေးပါရန် မေတ္တာရပ်ခံအပ်ပါသည်။

ဗွေဆော်ဦး ကြော်ငြာ

ကိုယ်မွေးထားတဲ့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ မြန်မြန်ကြီး၊ များများရှင်စေချင်တယ်ဆိုရင်... အားဆေးကောင်းလေးတွေ ရှိနေပါတယ်ရှင့်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ အားရှိသန်မာထွားကျိုင်းသွားစေမဲ့ Aqua Calcium, Aqua Booster, Aqua Mix ဆိုတဲ့ ဆေးလေးတွေပါနော်.. Aqua Calcium ဆိုတာက.. နာမည်နဲ့လိုက်အောင်ပဲ ငါး၊ ပုစွန်တွေအတွက်လိုအပ်တဲ့ ကယ်လ်ဆီယမ်များ ခဲပျစ်ပါဝင်နေတဲ့ အရည်မျိုးဖြစ်ပြီး ဗီတာမင်စီလည်း ပါဝင်ပါတယ်ရှင့်..။ ဒါလေးထည့်ပေးလိုက်ရင် ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကြီးထွားနှုန်း၊ အရွယ်အစားနဲ့ အသက်ရှင်နှုန်းတို့ကို မြှင့်တင်ပေးပြီး ကန်ထဲမှာလည်း နိုက်ထရိတ်များလျော့ကျအောင် ဆောင်ရွက်ပေးမှာပါနော်..။ Aqua Booster ဆိုတာကတော့… ဘတ်တီးရီးယား၊ ဗိုင်းရပ်၊ ပရိုတိုဇိုအာတွေရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုကို ခံနိုင်ရည်ပိုရှိစေမဲ့ အရေးပါတဲ့ ဇီဝကမ္မဆိုင်ရာ အာဟာရအားတိုးဆေးမျိုးပါ။ သူ့မှာက သြဂဲနစ်အက်စစ်အမျိုးမျိုး၊ glycan နဲ့ အမိုင်နိုအက်ဆစ်များ ပေါင်းစပ်ပါဝင်နေလို့ ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကျန်းမာရေးကော ဇီဝကမ္မဖြစ်စဉ်ကိုကော ကူညီထောက်ပံ့ပေးနိုင်ပါတယ်ရှင့်။ ဒါ့အပြင် အာဟာရစုပ်ယူနိုင်စွမ်းမြင့်စေပြီး အစာခြေအင်ဇိုင်းများကို လှုံ့ဆော်ပေးသလို ဘက်တီးရီးယားဒဏ်ကို လည်း ခံနိုင်ရည်ရှိစေလို့ ကြီးထွားနှုန်းနဲ့ ရှင်သန်နှုန်း မြင့်တက်စေမှာပါနော်။ နောက်တစ်ခု... Aqua Mix ကကောဆိုရင်တော့.. သူက ကယ်ဆီယမ်၊ မဂ္ဂနီဆီယမ်နှင့် ပိုတက်ဆီယမ် ပါဝင်တဲ့ အရောအ‌နှောဖြစ်လို့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေရဲ့ အသက်ရှင် နှုန်းကို တိုးမြင့်စေပြီး အစာခြေစနစ်ကိုလည်း တိုးတက်စေပါတယ်။ ပြီးတော့ ကြွက်သားများ ကျုံ့ခြင်းတင်းခြင်းများကိုလျော့စေကာ အရေခွံလဲနှုန်းမြင့်စေပြီး အခွံများကို ပိုမာကြော လာစေနိုင်ပါတယ်။ ဒါတင်ပဲလားဆိုတော့...မဟုတ်သေးဘူး...ကြီးထွားနှုန်းလည်း ပိုကောင်းလာပြီး ဖမ်းဆီးချိန်မှာ အသွေးအရောင် လည်း ပိုလှနေစေမှာ ဖြစ်ပါတယ်ရှင့်။ ဆိုတော့ ဒါလေးတွေကို သုံးပေးမယ်ဆိုရင်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ ရှင်သန်ကြီးထွားနှုန်းမြင့်မားလာနိုင်တာဆိုတော့... ဝင်ငွေပိုတိုးလာမယ်ဆိုတာက ပြောနေစရာတောင် လိုမှာမဟုတ်ပါဘူးနော်.. ဒါလေးတွေလိုချင်တယ်ဆိုရင်တော့ ‘ဗွေဆော်ဦး’ မှာ ရနေပါပြီရှင့်...